Ở đó, người dân đã có điều kiện mua sách thấp hơn giá bìa. Nhưng đó là sách giá rẻ hay là sách giá đúng?
Cách đây 4-5 năm, khi tuyến đường Láng chưa được đào bới, xây sửa, thì cứ vào mỗi buổi chiều, đoạn đường ven sông này lại tấp nập cảnh bán mua của những chiếu sách vỉa hè. Sách ở đây hầu hết là sách cũ, phục vụ đối tượng sinh viên, học sinh, những người có thời gian lang thang hàng giờ từ chiếu sách này đến chiếu sách kia để tìm cho mình những cuốn sách cổ và quý hiếm. Từ đường Láng, các chiếu sách lan ra, mọc lên như nấm khắp Hà Nội, tập trung đông nhất tại các tuyến phố có nhiều trường đại học như Tôn Thất Tùng, Nguyễn Trãi, Đại Cồ Việt… Sách ở đây giảm giá 34-40%, có quyển được giảm giá tới 50%. Tại kios số 13 đường Láng Thượng, hai tập truyện Anna Karenina (Liev Tolstoy) giá bìa 145.000 đồng được bày bán với giá 80.000, Bố già (Mario Puzo) giá 65.000 đồng giảm xuống còn 40.000, Kinh dịch (Ngô Tất Tố dịch) từ 84.000 còn 60.000 đồng… Chủ cửa hàng sách này cho biết: “Tất cả các loại sách ở đây đều được giảm giá. Tuy vậy, loại sách giảm giá mạnh nhất và có sức tiêu thụ lớn nhất là các tác phẩm văn học cổ điển. Còn đối với sách thuộc các lĩnh vực như công nghệ thông tin, khoa học tự nhiên đòi hỏi tính cập nhật, người đọc vẫn phải tìm đến những cửa hàng sách mới”.
 |
| Một cửa hàng sách giảm giá. |
Địa chỉ quen thuộc của những độc giả muốn “tầm” những cuốn sách “nóng sốt” vừa ra lò là những hiệu sách giảm giá trên đường Nguyễn Xí, Đinh Lễ… Khách hàng được chào đón bằng những băng rôn quảng cáo hấp dẫn như “Giảm giá 30-40%”, “Giảm giá hết cỡ”… Mang tên là cửa hàng sách số 5 Đinh Lễ, nhưng cơ sở kinh doanh này không có mặt tiền ngoài phố. Đó là một dãy gồm 3-4 gian hàng sách trên tầng hai một khu nhà chật chội, có đủ các loại sách từ cũ đến mới thuộc tất cả các lĩnh vực. Khách ở đây bao giờ cũng nườm nượp đến nỗi nhà sách có cả một hệ thống camera giám sát.
Những cuốn sách mới được phát hành đã lập tức có mặt tại dãy phố Nguyễn Xí, Đinh Lễ và lập tức được bán với giá siêu rẻ. Bộ Văn mới được giảm giá 30% cho mỗi tập truyện có giá bìa 36.000-45.000 đồng. Các cuốn sách dịch mới ra như Búp bê Bắc Kinh, Con nhân mã ở trong vườn, Tuổi sắt đá cũng la liệt trên kệ sách với giá giảm 20-35%…
Giải thích cho hiện tượng giảm giá này, chủ một cửa hàng trên phố Đinh Lễ cho VnExpress biết: “Được chiết khấu 40-50%, chúng tôi giảm giá khoảng 35-40% cho khách hàng và như thế chúng tôi chỉ được hưởng 5-10%”. Thực tế đó cho thấy giá bìa không phản ánh đúng giá thành của cuốn sách. Trong 3 yếu tố cơ bản cấu thành nên giá sách là xuất bản – in ấn – và phát hành thì khâu phát hành chiếm 40-50% chi phí sản xuất. Việc giảm giá sách ở chính khâu phát hành này đã trả lại “giá đúng” cho sách trên thị trường.
Bên cạnh những chủ hàng sách tự nguyện giảm giá để vừa bán được sách cho mình vừa đảm bảo lợi ích cho khách hàng, thì một số công ty phát hành sách cũng tổ chức những đợt giảm giá rộng rãi. Fahasa và Vinabook đều có những đợt giảm giá hàng năm với quy mô lớn. Việc làm này giúp các công ty phát hành thu hồi vốn nhanh đồng thời chống lại nạn in lậu sách. Tại Hội nghị tổng kết công tác chống in lậu sách giáo dục diễn ra tại TP HCM tháng 5 vừa qua, những người làm công tác xuất bản đã đề cập tới giải pháp giảm giá sách giáo khoa để chống hiện tượng in lậu bởi khi giá sách xuống thấp, các cơ sở in lậu sẽ khó có thể có lãi với số lượng in nhỏ.
Tuy nhiên, với mức giá cao như hiện nay, sách lậu vẫn tràn ngập thị trường. Các chủ cửa hàng có sách giảm giá thường từ chối tiết lộ nguồn nhập. Tuy khách hàng bao giờ cũng nhận được lời cam đoan sách bán đến tay họ hoàn toàn không phải là sách lậu, nhưng nếu quan sát kỹ, người mua có thể nhận thấy có một lượng rất lớn sách lậu tràn vào các cửa hàng sách, biểu hiện ở chất lượng giấy in, bìa và độ nét của hình ảnh so với sách thật. Thiệt thòi nhất trong trường hợp này là các nhà sách làm ăn nghiêm chỉnh. Khi được hỏi về những biện pháp nhằm đối phó với hiện tượng giảm giá này, chị Thu Hương, phòng Kinh doanh, nhà sách Tiền Phong, cho biết: “Chúng tôi cũng có những đợt giảm giá nhằm vào những dịp lễ, tết đặc biệt như ngày Valentine, ngày khai giảng, Tết dương lịch… Nhưng chỉ thế thôi, không thể chạy đua mãi với các cơ sở kinh doanh giảm giá sách ồ ạt được. Nhưng tôi tin rồi độc giả sẽ phân biệt được chất lượng sách của chúng tôi so với bộ phận sách in lậu”.
Từ ngày 26/10/2004, công ước Berne chính thức có hiệu lực tại VN. Bên cạnh những tác động tích cực của nó, người ta thấy xuất hiện ngày càng nhiều những tác phẩm “xào”, “luộc” trên thị trường – sản phẩm của những “chiêu thức” lách công ước của các nhà xuất bản. Một số nhà sách tư nhân có hẳn cả một đội ngũ biên tập viên hùng hậu sẵn sàng nhặt, copy, chép chỗ này một tý, chỗ kia một tẹo để hình thành nên một cuốn sách không cần trả tiền nhuận bút cho tác giả. Những nhà sách này sau đó kết hợp với các nhà xuất bản xin cấp phép và đem in tại các nhà in ở các tỉnh như Thanh Hóa, Đà Nẵng… với số lượng không ai kiểm soát nổi.
Ngoài những nhà xuất bản nghiêm túc tìm kiếm những hợp đồng chuyển nhượng bản quyền của nước ngoài như NXB Trẻ, NXB Kim Đồng, First News…, không ít NXB vẫn tìm cách “tránh né” vấn đề bản quyền bằng cách biên dịch, phóng tác những tác phẩm văn học nước ngoài, khiến cho tác phẩm đến với người đọc một cách rời rạc, vụn vặt, chắp nối…
Trong những trường hợp như thế, người đọc vẫn được mua sách với cái giá thấp hơn giá bìa nhưng thật sự không phải là giá đúng, càng không phải là giá rẻ.
Trong một bài báo đăng trên tờ Sinh Viên cách đây không lâu, một giáo sư người Nhật sang giảng dạy tại VN cho biết, ông rất ngạc nhiên khi sinh viên ta không bỏ tiền ra mua giáo trình mà lại mang sách ra hiệu photocopy. Vị giáo sư này đã tìm được câu trả lời khi làm một phép so sánh, một tác phẩm văn học dịch cổ điển được bán ở Nhật với cái giá bằng khoảng một bữa ăn sáng của sinh viên nước này trong khi đó một sinh viên VN muốn sở hữu một cuốn sách như thế phải đánh đổi 10-15 bữa ăn của mình.
Lưu Hà
