Những cơn co thắt động mạch diễn ra hầu như thường xuyên, bắt đầu một bên, sau sang bên kia, có trường hợp khu trú một bên. Các ngón chân ít bị hơn, gót chân, mắt cá ngoài, mũi có thể mắc nhưng rất hiếm, có trường hợp bệnh lan ra cả 4 chi. Bệnh chịu ảnh hưởng của lạnh (nước lạnh, không khí lạnh), thường xảy ra về mùa đông. Các chấn động về tâm thần cũng ảnh hưởng đến bệnh.
Bệnh Raynaud diễn biến qua hai giai đoạn:
“Ngất” tại chỗ: Một hoặc nhiều ngón tay tự nhiên trắng vàng, rắn, lạnh. Hiện tượng thiếu máu này lan dần lên gốc chi. Đặc biệt, ngón cái ít bị ảnh hưởng. Co thắt động mạch gây tuần hoàn ngừng đột ngột, dẫn đến cảm giác kiến bò, đau buốt, cứng tay và vụng về.Hiện tượng thiếu máu này chỉ khu trú vào 1-2 ngón tay hoặc lan ra cả hai bên, có khi lan ra cả cánh tay.
Giai đoạn “ngạt”: Thường tiếp ngay sau giai đoạn “ngất” 1-2 phút hoặc lâu hơn. Các ngón tay hoặc ngón chân dần dần xanh tím, có khi thành đen. Đau chi lạnh, cảm giác tăng thêm hoặc đau dữ dội. Nếu giơ cao tay hoặc ngâm chân vào nước ấm sẽ làm giảm bớt thâm tím. Các ngón tay thường bị biến dạng như dùi trống.
Lúc đầu, bệnh chỉ xảy ra vào mùa rét, vài tuần đến một tháng một cơn. Về sau, cơn “ngất” thường nặng lên và kéo dài, phát ra cả ở mùa lạnh và mùa nóng, dẫn đến rối loạn dinh dưỡng chi (thường xảy ra sau các cơn kéo dài hoặc bị ảnh hưởng của rối loạn kinh nguyệt). Nặng nhất là hoại tử đối xứng ở các đầu chi. Đầu chi thâm tím đen, giới hạn rõ, khu trú xung quanh móng và dưới móng; xuất hiện những bọng nước nhỏ chứa mủ, khi vỡ ra để lại vết trợt, bọng nước có thể khô, không loét. Những vết loét có thể khỏi hoặc dai dẳng ở các đầu ngón, đôi khi có sẹo tròn, lõm, xen kẽ các vùng mất sắc tố. Hoại tử đầu chi tiến triển nhanh, gây mất một đốt hoặc cả ngón, nhiều ngón.
Việc chữa bệnh Raynaud rất khó khăn, nếu có nguyên nhân gây bệnh thì kết quả điều trị tốt. Nếu không tìm được căn nguyên thì kết quả không khả quan. Người bệnh cần sử dụng các biện pháp:
– Tránh lạnh: Đeo găng tay, tránh nước lạnh, gió lạnh.
– Thoải mái về tinh thần và thể lực.
– Không hút thuốc, không uống rượu và không dùng các gia vị kích thích.
– Dùng thuốc an thần, vitamin, thuốc giãn mạch… theo chỉ định của bác sĩ.
BS Nguyễn Phương Thảo, Sức Khỏe & Đời Sống
